Бұл өкпе артериясының немесе оның бұтақтарының толық немесе ішінара бітелуінен туындаған синдром тромбов (тромбоэмболия), май тамшылары (майлы эмболия), ауа көпіршіктері (ауа эмболиясы).
Өкпе артериясының эмболиясы және терең көктамырлардың тромбофлебиті іс жүзінде бір аурудың фазасы болып табылады.
Өкпе артериясы тромбоэмболиясының тиімді алдын алу үш қағидатқа негізделген:
1) Дұрыс алдын алу,
2) ерте диагностикалау және
3) терең көктамырлардың тромбозын толыққанды емдеу.
Этиологиясы және патогенезі.
Өкпе артериясы тармақтарының тромбоэмболиясы жиі кездеседі.Ол кенеттен өлімнің ең жиі себептерінің бірі болып табылады.Сирақ көктамырларының, жамбастың және жамбастың тромбозы өкпе артериясының тромбоэмболиясын тудыратын эмболдардың ең жиі көзі болып табылады. Көктамыр жүйесінде эмболдардың пайда болуының сирек себебі қол көктамырының тромбозы немесе жүректің оң бөлігінде тромбтардың пайда болуы болып табылады.
Эмболдар өкпе артериясының бұтақтарын немесе оның негізгі оқпандарын жабуы мүмкін. Осыған байланысты өкпенің тамырлы арнасының үлкен немесе кіші бөлігі қан айналымынан ажыратылады. Осыған сәйкес өкпенің тамырлы арнасының 50-75% — дан жоғары қан айналымынан ажыратылып өкпе артериясының негізгі діңдерінің бітелуі болған кезде шағын, субмассивті, массивті (екі және одан да көп үлестік артериялар) және Найзағайлы немесе өлімді, эмболияны ажыратады. Өкпе артериясы тармағының эмболиясынан кейін 10-25% жағдайда өкпе инфарктісі немесе инфарктты пневмония дамиды.
Өкпе артериясының кіші және субмассивті тромбоэмболиясы (І және ІІ дәрежелі) кейде инфаркті пневмония немесе плеврит түрінде болмашы клиникалық симптомдармен көрінеді.
Жаппай тромбоэмболия (III дәреже) ауыр шок жағдайымен жүреді, ал Найзағайлы (IV дәреже) қан айналымынан өкпенің артериялық арнасының 50% — дан астамы өшіп, әдетте бірнеше минут бойы өліммен аяқталады.
Клиникалық көрінісі және диагностикасы.
Өкпе артериясының тромбоэмболиясының классикалық симптомдары кенеттен ауа жетіспеушілігін сезіну (тахипноэ, диспноэ), жөтел, тахикардия, бол және кеудедедегі, мойын көктамырларының ісінуі, бет және дененің жоғарғы жартысының цианозы, ылғалды сырылдар, кейде қан қақпа, плевраның үйкелуі,дене қызуының жоғарылауы, коллапс болып табылады. Туралы
Эмболияның ауырлық дәрежесіне байланысты өкпе-плевральды, кардиалды және церебральды синдромдар бөлінеді.
Өкпе-плевральды синдром кіші және субмассивті тромбоэмболияда, яғни өкпе артериясының шеткі тармағының бітелуі немесе бір үлестік жағдайда жиі пайда болады. Ол ентігу, кеуде ауыруы (жиі оның төменгі бөліктерінде), жөтел, кейде қақырықтың бөлінуімен қан қоспасымен бірге жүреді.
Кардиалды синдром жаппай тромбоэмболияға тән.
Ол үшін тахикардия, мойын веналарының ісінуі, кеуде артындағы ауырсыну және ауырлық сезімі, жүрек түрткісі, дөрекі систолалық шу тән. II тонның ыдырауы айқын өкпе гипертензиясының дамуын көрсетеді. Жиі орталық көктамыр қысымының жоғарылауы, естен тану байқалады. Жүрек-қантамыр жүйесін зерттеуде жиі жалғыз симптом тахикардия болып табылады. ЭКГ оң жақ қарыншаның миокардтың ишемия белгілерін, жүректің электр осінің оң жақ ауытқуын, ГИС буынының оң аяқының қоршауын, ырғақтың бұзылуын анықтай алады.
Церебралды синдром мидың гипоксиясымен байланысты; егде жастағы емделушілерде жиі байқалады; естен тану, құрысулар, гемиплегия, несеп пен нәжістің еріксіз бөлінуінен көрінеді.
Көрсетілген синдромдар және оларға тән симптомдар тромбоэмболияның ауырлық дәрежесіне байланысты әртүрлі комбинацияларда үйлесуі мүмкін.
Диагностика.
Өкпе артериясының тромбоэмболиясын диагностикалауға заманауи оңтайлы тәсіл ЭКГ, қан газдарын, тамырлардың рентгенограммасы мен ангиограммасын анықтауды қамтиды
өкпе, жамбас және аяқ тамырларын дуплексті сканерлеу және өкпе артерияларының компьютерлік томографиялық ангиографиясы,
қандағы Д-димер құрамын анықтау. Өкпе артериясының тромбоэмболиясына күдіктенген кезде егжей-тегжейлі аспаптық зерттеу
алдын ала болюсті енгізгеннен кейін 5000 ЕД фракцияланбаған гепаринді жүргізу.