Лимфография — лимфалык, тамырларға контраст затты инъекциялау арқылы лимфа тамырлары мен лимфа тораптарын рентгенологиялық зерттеу әдісі. Лимфография урологияда негізінен лимфа тораптарындағы ісіктік метастаздарды анықтау үшін қолданылады, мұның өзі операция алдындағы кезенде операциялық араласудын шамасы туралы, ал кейде тиімділігі туралы да мәселені шешуге мүмкіндік береді.
Лимфалық тамырларды жай көзбен қарап саралауға келе коймайтындықтан, оларды анықтау үшін анилин бояғыштар колданылады. Лимфалық аппарат бұларды таңдап сініреді де, лимфалық, тамырлар кәріп ажыратарлықтай болады, осының өзі оларға ректгеноконтрастық затты инъекциялауға мүмкіндік береді.
Лимфограммаларда шап, жамбас және ішперде арты лимфалық тораптарын анықтау мақсатында контрастық затты инъекциялау үшін өкшенің тері асты клетчаткасы мен жыныс мүшесінің лимфалық тамырларын пайдаланады. Қазіргі уакытта урологиялық практикада колданылып жүрген, 1995 ж-Kinmonth ұсынған лимфография техникасы төмендегідей.
Үлкен башайдың 1 және П табан сүйектері арасындағы тері ішіне I мл % новокаин ертіндісін және одан соктері астына І мл 1% бояғыш ертіндісін инъекциялайды, кейбір зерттеушілер бұған 0,5 мг гиалуроидаз қосуды ұсынады. 1 сағаттан кейін бояғыш инъекцияланған тұстан проксималдырақ үлкен башайдың сіңіріне паралель теріні ұзындығы 2—2,5 см етіп тіледі. Тері астындағы клетчаткада көк түске боялған жіңішке лимфа тамырлары көрінеді. Бөлінген лимфалық тамырға проксималды түрде провизорлык, лигатураны бекітеді. Бұл лимфа стазын жасау әрекеті тамырдың санылауын үлкейтіп, оның пункциясын оңайлатады. Лимфалықтамырды жаксы табу үшін бояғыш инъекциялаған тұсты массаждау ұсынылады, одан лимфаның көк түске боялуы күшейеді. Лимфалықтамырды жіңішке инемен пункциялап, сол ине бойымен контраст зат ертіндісін енгізеді.
Урологиялық науқастарды рентггенологиялық зерттеу
әдістері кезіндегі қателер мен қауіптер
Урологиялық науқастарды рентгенологиялық зерттеу әдістерінін қай-қайсысында болсын белгілі бір асқынулар, кейде өте катерлі жағдайлар болуы мумкін. Мұндай асқынулар көбіне науқасты тексерудің техникасының дұрыс болмауына, белгілі бір диагностнкалық әдістің қолданылуы жөніндегі нұсқаудың қате болуына байланысты. Олар сондай-ак науқасқа енгізілген рентгеноконтрастық заттың сапасы мен мөлшеріне, организмнің оған деген сезімталдығына және зерттеу алдында әр кезде бірдей ескеріле бермейтін басқа да бірқатар себепттерге байланысты.
Ретроградтык пиелография кезіндегі асқынулар несепағарларды катетерлеудің техникасына, сондай-ақ жоғарғы несеп жолдарына енгізілетін контрастық заттың мөлшеріне және енгізілу жылдамдығына байланысты болуы мүнкін. Несепағарды катетерлеген кезде әсіресе мандрені бар дөрекі катетер қолданылса, несепағардың перфорациясы болуы мұмкін. Шұмекше катетерге өте жоғары суғынылып, ол тостағаншалардың біріне өтетін болса, форниксттің нерфорациясы басталуы, одан соң бүйрек паренхимасының зақымдалуы мүмкін. Мұндай жағдайларда катетермен енгізілетін контрастық зат бүйректің зақымдалуын одан әрі ушықтырады. Әдетте мұндай зақымданудың соңы сәтті аяқталғанымен, олар операциялык араласуды талап ететін өте ауыр зардаптарға апарып соғуы мүмкін екенін қалай да ескеру керек.
Мұндай асқынуларға жол бермеу үшін несепағардың катетерленуі кезінде эластик катетерлерлі колдану, өте-мөте абайлап, сұғынылуын 20 см-ден асырмай катетерлеу керек, ретроградтык пиелография кезінде мұнша суғындыру әбден жеткілікті. Шүмекшені контраст сұйықтықпен толтыруға дейін катетердің ұшы жеткен жерді анықтау үшін шолулық сурет түсіріп алу керек.
Шүмекшеге контрастық заттың тез әpi дөрекі турде, көп мөлшерде енгізілуі зиянды зардааптарға апарып соғады. Контраст заттың тез енгізілуінен шүмекше ішіндегі қысымның күрт көтерілуі салдарынан шүмекше-тостағанша жүйесі тым керіліп, пилореналдык рефлюкстер пайда болады. Осыдан барып шүмекшенің ішіндегісі қан ағысына өтіп, бүйрек экстравазаттарының дамуына себептеседі. Нәтижеде интеретициалдық тіннің ишемиясы мен ісінуі салдарынан бүйрек гемодинамикасының бұзылуы басталып одан әрі жедел пиелонефриттің әрекеті өрбиді.
Пиелография сақтықпен жүргізіліп, жоғарғы несеп жолдарына контрастық зат ақырындап енгізілсе әлгіндей асқынуларға ұрынбауга болады. Ретроградтық пиелография ксзінде енгізілетін контрастық заттың мөлшері 5—6 мл-ден аспауға тиіс, ретроградтық пиелография нефролитиаз кезінде жиі болатын жоғарғы несеп жолдарының дискенизиясы болғандай жағдайда айрықша сақтықпен жүргізілуі керек. Мұндай жағдайда шүмекшеге тіпті болмашы мөлшерде контрастық, заттың енгізілуі (2—3 мл) бүйрек шаншуы мен пиелореналдық рефлюкске ұрындырады. Ретроградтық пиелографиядан кейін кейде байқалып калатын гематурия елеусіз ғана болып, қандай да бір емдеу шарасы колданылмай-ақ тез кетеді.
Несептің жоғарғы несеп жолдарынаң пассажы бұзылатын гидронефроз кезінде кейде ретроградгық пиелографиядан кейін жедел пиелонефрит түрінде пайда болатын асқынулар шүмекшеге енгізілетін конрастық затқа байланысты енес, жоғарғы несеп жолдарының катетерленуіне байланысты болады. Жоғары сұғынылған катетер несепағардың тарылған не өзгерген бөлімінде не шүмекше-несепағар сегментінде болғанда олардын кабырғаларын ісіндіреді, мұның өзі жоғарғы несеп жолдарының пиеолографияға дейін де толық болмаған босауларының күрт бұзылуына апарып соғады. Сондықтан гидронефроз кезінде несепағарды катетерлеу жоғарғы несеп жолдарындағы тарылған тұстарға дейін жүргізілуге тиіс. Гидронефроз болған жағдайда ретроградтық пиелография кезінде гидронефроздық қуыс үлкен болғанның өзінде шүмекшеге контрастық затты көп мөлшерде енгізуге болмайды.
Бүйрек пен жоғарғы несеп жолдары ісінген кезде ретроградтык пиелографияны өте сактыкпен жүргізу керек. Пиелография сөтінде шүмекше ішіндегі қысым күрт кетеріліп, осының салдарынан пиелореналдыкрефлюкс пайда болған жағдайда ісік элементтерінінкан ағысына өтуіне өте колайлы жағдай болады, мүныц өзі жаңа түзілімнін метастаздануына себептеседі.
Бүйрек пен жоғарғы несеп жолдары ісінген кезде ретроградтық пиелографияны өте сақтықпен жүргіру керек. Пиелография сәтінде шүмекше ішіндегі қысым күрт кетеріліп, осының салдарынан пиелореналдық рефлюкс пайда болған жағдайда ісік элементтсрінің қан ағысына өтуіне өте колайлы жағдай болады, мұның өзі жаңа түзілімнің метастаздануына себептеседі.
Пневмопиелография кезінде шүмекше көп мөлшердегі газға толған кезде пиелореналдык рефлюкстердің, соның ішіндегі пиеловеналық рефлюкстік пайда болуы мүмкін екенін және мұндай зерттеу кезінде оттегі не көміркышқыл газ колданылатынына қарамастан, қалай дегенмен эмболия пайда болуы мүмкік екенін ұмытпау керек. Жүрек-тамыр ауруларының зардабын тартып жүрген науқастарда ретроградтық пиелографияның дөрекі орындалуы салдарынан колапсқа, инсультке, миокард инфарктына ұласатын ауыр гемодинамикалық кінәрәттар пайда болуы мүмкін. Сондықтан жүрек-
қантамыр аурулары бар науқастарға ретроградтық пиелография жүргізгенде өте сақ болу керек. Ауыр аскынуларға жол бермеу үшін белгілі бір кажеттіліксіз екі жақты пиелографияны бір мезгілде жүргізуге болмайды. Науқастарға мұндай зерттеу өте-мөте ауыр соғады және постпиелографиялык асқынулар пайда болған жағдайда кейде оның кай жақтан шыққанын білу қиын болып, тиісті терапия жүргізу қиындайды. Ретроградтық пиелография кезіндегі асқынулардың себебі көбіне-көп зерттеу техникасының бұзылуы және асептика мен антисептиканың катаң ережелерінің сақталмауы болып табылады.
Экскреторлык урография үшін канағысына контрастық заттардың енгізілуімен байланысты бірқатар қосалкы реакциялар болуымен бірге, кейде өте-мөте ауыр асқынулар пайда болады.
Экскреторлық урография кезіндегі асқынулар науқастарда контраст затты енгізу кезінде не оны енгізе салысымен немесе таяудағы сағаттарда және енгізгеннен кейін неғүрлым көп уақыт өткенде басталуы мүмкін. Бұл асқынулар тыныс алудың жүрек-қан тамыры жүйесінің бұзылулары түрінде, ал кейінгі мерзімдерде бауыр мен бүйректердің паренхиматоздык бөгет органдарының тарапынан көрінуі мүмкін.
Қан ағысына контраст заттарды енгізу кезіндегі асқынулар кеЙде венаға алдын ала анестезиялайтын заттардың (новокаин) инъекцияланғанына қарамастан, кейде тіпті зерттеу наркозбен жүргізілгеніне карамай пайда болады.
Қан ағысына рентгеноконтрасты ертінділерді енгізген уақытта және олар енгізілген бойда пайда болатын ауыр асқынулардың көпшілігі анти-истаминдік препараттар мен кортикостероидтер: димедрол, пипольфен, гидрокортизон және т.б. енгізілгенде тез сейілетінін атап көрсету керек.
Экскреторлық урография кезіндегі тыныс алудың бұзылуы, естен тану т.б. түріндегі ауыр асқынулардың негізі анафилаксия феномені болатындықтан, зерттеу алдында науқастарда анамнезді өте мұқият жинап алу керек болады. Әртүрлі аллергиялық реакиияларға назар аударып қана қоймай, науқастық бүкіл өмір бойында дәрілік препараттарды (сульфаниламидтерді, анестезиялайтын заттарды, антибиотиктерді) кабылдай алмайтын касиеттеріне де зер салу керек. Организмде бұдан бұрын енгізілген дәрі-дәрмекке құрылған антиденелер қазіргі жағдайда енгізілген контраст затқа қайсыбір дәрежеде спецификалық антиген болып шығуы мүмкін.
Өрлеме уретрография жасаған кезде 1,4-0,4 жағдайда уретра-веналық рефлюксті байқауға тура келеді. Уретра-веналық рефлюкс дегенде контраст заттың уретрография кезінде уретрадан вена жүйесіне өтуі ұғынылады. Рефлюкстің бұл түрін 1925 жылы алғаш per Fasiani сипаттап берді, ал бұрыңғы Кеңес елінде уретра-веналық рефлюкс туралы алғашқы хабарламаны 1939 жылы М.И.Ротенберг жасады.
Уретрография үшін майлы және қанмен үйлеспейтін басқа контрастық заттар қолданылса, уретра-веналык рефлюкс қауіпті, өйткені олар қанның жалпы ағысына өтіп кетсе, өмірлік маңызы бар органдардың эмболиясы басталуы мүмкін. Уретра-веналык рефлюкс кезінде контраст зат әуелі уретраның кілегей кабатының астына өтіп, одан сон каверналык денеге, одан әрі ішкі жыныстық вена жүйесіне, жалпы мықын асты венасына, әрі қарай төменгі қуыс венасына өтеді, немесе ішкі жыныстық вена жүйесі бойынша сандық вена жүйесіне өтеді.
Уретра-веналық рефлюкс рентгенограммада өзара косылған, жамбас пен санның жоғарғы үштен бірі органдары жағына бағытталған, бірімен-бірі өрімдескен бұралаң жіпшелер турінде көрінеді.
Уретраға контраст зат дөрекі енгізілген кезде (өте үлкен қысыммен) уретра-веналық рефлюкс уретрографияның асқынуы болып табылады. Сонымен қатар ол уретрадағы патологиялық процестің (жарақат, стриктура, деструктивтік-қабыну немесе жаңа түзілім процесі т.б.) көрінісі болуы мүмкін. Уретра-веналық рефлюкс көбіне бөрінен гөрі екі фактордың өзара әрекетінің нәтижесінде пайда болады; бұл факторлар уретрада патологиялық процестің болуы және уретраға рентгено-контрастық затты енгізу сәтінде уретра ішіндегі қысымның едәуір көтерілуі.
Уретра-веналық рефлюкс көрші органдар мен қанның жалпы ағысына иифекиияның өтуію кірер қақпа болып тығып, қуықтағы, простатадағы, оларды қоршаған клетчаткадағы қабыну процесінін. өршуіне, сондай-ақ тромбофлебиттер мен басқа да асқынулардың пайда болуына әкеліп соғуы мүмкін.
Урологиялық аурулардың диагностикасы үшін қолданылатын рентгенологиялық зерттеу әдісінің әрқайсысында алуан түрлі, ал кейде ауыр асқынулардың үлкенді-кішілі мүмкіндіктері бар. Асқынулардың болу мүмкіндігін барынша азайту үшін әрбір, тіпті барынша карапайым рентгенологиялық, зерттеуге байыптап, зор жауапкершілікпен қарау қажет.
Зерттеудің барлық ережелерінің орындалуы, колайлы әдісті бұлжытпай таңдап алу, науқастардың рентгеноконтрастық заттарға жекелей кабылдағыштығын есепке алып, кажеттілерін қолдану нәтижесінде урологиялық рентгендік диагностиканың казіргі бар әдістері қауіпсіз, жеңіл де, ауыр да асқынуларға ұрындырмайтын әдістер болып кызмет етеді.
Зерттеудің ультрадыбыстық әдістері
Соңғы жылдары урологияда ультрадыбыстық диагностика (эхография) әдістері қолданыла бастады. Бұл әдістер акустикалық, параметрлері ерекше болып келетін тіндер мен органдардың шекараларында жаңғырығатын дабылдарды радиоэлектрондық аппараттардың көмегімен тіркеп алуға негізделген (акустикалық параметрлер дегенде тіндер мен органдарда ультрадыбыстық толқындардың таралу жылдамдығы, бұл толқындардың сіңірілу және жаңғырыту коэффициенттері ұғынылады). Бірқатар ультрадыбыстық, диагностикалық аппараттар жасалды, олардың көмегімен бір және екі өлшемдік эхографияны орындауға болады.
Ультрадыбыс дегеніміз жиілігі 20000 Гц-тен артық, яғни адам кұлағы ести алатын шектен жоғары дыбыстық толқындар. Көбіне 7—10 Мгц (1 мгц-1 миллион Гц) диапазондағы жиіліктер қолданылады.
Ультрасонография дене арқылы датчиктен тар бағыттағы ультрадыбыстық сәуле өткізу арқылы жүзеге асырылды. Ультрадыбыс әртүрлі тіндерден шағылысып датчикке жаңғырық түрінде кайта оралады.
Датчик шығаратын ультрадыбыс дірілмен барады. Ұзактығы 1 мкс ультрадыбыстыҚ импульс секөндіне 1000 рет беріледі. Калған 999/1000 (немссе 99.9%) уақытта датчик жаңғырық дабылдарының оралуын күтіп, кабылдағыш ретінде жұмыс істейді.
Берілетін ультрадыбыстың интенсивтілігі дене тіндері арқылы өте келе азаяды. Интенсивтіліктің (немесе қуаттын) жалпы шығыны әлсіреу деп аталады. Әлсіреудің негізгі себебі ультрадыбыстық жылу түрінде жұтылуы болып табылады. Жұтылған бұл бөлік допплер жиілігіне арақатынаста болады: жиілік неғүрлым жоғары болса, энергияның жылу түріндегі шығыны соғұрлым көп болады.
Ұзына бойлық сканограммаларда бүйрек ұзынша-овал формалы, көлденең сканограммаларда овоидтік формалы құрылым ретінде көрінеді, осы формасында ол айналасындағы тіндерден әжептеуір айқын дифференцияланады. Тостағанша-шүмекше жүйесі көлденең сканирлеу кезінде овал не домалақ формадағы, эхогенділігі кетеріңкі құрылым ретінде анықталады, ұзына бойлық сканирлеу кезінде бүйректің орталығында орналасқан ұзынша формалы болып көрінеді.
Нормада бүйрек паренхимасының тостағанша-шүмекше жүйесіне қатынасы шамамен 2:1 болады. Бақылаулардың көпшілігінде бүйрек қақпалары өңірінде шүмекшені анықтауға болады.
Қуық нормада көлденең сканограммаларда кеспек тәрізді болып, ал ұзына бойлық сканограммаларда овоидтік формадағы эхонегативтік құрылым болып көрінеді, беті тегіс және жылтыр, ішкі жаңғырық құрылымдары жоқ түрінде айқын көрінеді. ( 5.3-сурет).
Өзгермеген құық безі алдыңғы ішперде кабырғасы арқылы зерттеу жүргізгенде ұзына бойлық сканирлеу кезінде овал құрылым түрінде бейнеленеді, ал көлденең сканирлеу кезінде контурлары біркелкі, капсуласы нақты сараланған, домалақ формалы симметриялы құрылым болып көрінеді. Ректалдык сканирлеу кезінде ашпаның орталығында тік ішектің кабырғасы, ал тік ішектің алдында ай формасындағы құық безі (оның негізі алдыңғы-артыңғы өлшемінен үлкен болып) көрінеді.
Қан ағысының жылдамдығын ультрадыбысты пайдаланып өлшеу әдетте жалпы физикадық құбылысқа негізделген. Бұған сәйкес қозғалатың объект шығаратын дыбысты кабылдаудың жиілігі оны козғалмайтын қабылдағыш қабылдаған кезде өзгереді. Мұның өзі толқынның қай түріне болса да: электромагниттік толқындарға да (мысалы, жарық), сондай-ақ механикалық толқындарға да (мысалы, ультрадыбыс) қолданылатын Допплер эффектінің көрінуі.
Қан таситын тамырларды допплерлік зерттеу кезінде дене арқылы Допплерлік датчик генерациялайтын бағыттаулы ультрадыбыстық сәуле өткізіледі. Қабылданған жаңғырыктың жиілігі мен датчик генерациялайтын ультрадыбыстың жиілігі арасындағы айырма Допплерлік жиілік өзгерісі деп, ал кейде допплерлік өзгеріс немесе допплерлік жиілік деп аталады. Бұл жиілік өзгерісі қан ағысы жылдамдығына тура пропорциялы. Ағысты өлшеу кезінде жиілік өзгерісін прибор кідіріссіз өлшеп тұрады; мұндай жүйелердің көпшілігі ультрадыбыс жиілігінің өзгерістерін қан ағысының салыстырмалы жылдамдығына автоматты түрде айналдырады (мысалы, м/с). Салыстырмалы жылдамдық дегенде дәлме-дәл датчикке бағытталған жылдамдықты түзуші ұғынылады. Допплерлік сәуле мен қан ағысының бағыты арасындағы бұрыш (допплерлік бұрыш деп аталады) белгілі болғанда қан ағысының ақиқат жылдамдығын есептеп шығаруға болады.
Қан ағысының жылдамдығын өлшеген кезде допплерлік жиілік өзгерісі әдетте адам кұлағы ести алатындай жиілік диапазоны аралығында болады. Сондықтан бүкіл допллерографиялық аппаратура динамиктермен жабдықталады, мұның өзі допплерлік жиілік өзгерісін естуге мүмкіндік береді.
Радиологияда неғұрлым жиі қолданылатын аппараттар, дуплекс сканнерлер деп аталатындар релелік уакыт режимінде, ультрасонография мен импульстық допплерлік сомографияны біріктіреді. Дублекстік сканирлеу кезінде допплерлік сәуле бағыты В-режиміндегі бейнеге қабысып туседі. Осылайша электрондық маркерлерді пайдаланып сәуленін бағыты бойымен бақылаудағы көлемнің мөлшері мен орналасуын таңдап алуға болады. Электрондық курсорды қолмен қан ағысы бағытына паралель жылжытқанда допплерлік бұрыш автоматты түрде өлшеніп, ағыстың акиқат жылдамдығы көрсетіледі. Тамырдың көлденең қимасында өлшеген кезде де қан ағысынын көлемдік көрсеткіштерін де есептеп шығаруға болады.
Қан ағысының түсті визуалиэациясы — дуплекстік сканирлеудің одан әрі дамытылуы Түстер В — режимнің бейнесіне нақты уақыт масштабында тусіріліп, қозгалыстағы қанның бар екенін көрсететін болады. Қозғалмайтын тіндер сұр шкаланың ренктерімен көрсетіледі, ал тамырлар түсті шкаланың ренктерімен (көк, қызыл, сары, жасыл түстің ренктерімен) көрсетіледі, бұлар ағыстың салыстырмалы жылдамдығы мен бағытықа қарай анықталады. Мұндай түрлі түсті бейнелеу әр түрлі тамырлар мен қан ағыстарының бар екені туралы жақсы түсінік береді; алайда осындай әдіспен қамтамасыз етілетін мөлшерлік акпарат тұрақты толқынды немесс импульстық допплерлік зерттеудегіге қарағанда дәлдігі кемірек болады. Сондықтан қан ағысын түрлі түсті визуализациялау әркашан импульстық допплерлік сомографиямен ұштастырылады да, түрлі түсті бейнелеуді импульстық допплерлік режим үшін бақылаудағы көлемді таңдау кезінде жақсы көмек ретінде пайдаланады.
Компьютерлік томография
Клиникалық практикаға принціпті тұрғыдағы жаңа зерттеу әдісінің — аксиалдық рентгендік компьютерлік томографияның — енгізілуі аса ірі жетістік болды. Бұл зерттеу әдісі көптеген ауруларды танып-білудс барған сайын кеңінен қолданылуда. Казіргі уақытта алуан түрлі болып шоғырланған зақымданулардың диагностикасында компьютерлік томографияны ойдағыдай қолданудың едәуір тәжірибесі жинақталды, мұның өзі аурудың ерте анықталуын жақсартып, көптеген патологиялық процестерді емдеудің тиімділігін арттыруға мүмкіндік беріп отыр. Ауруларды дер кезінде анықтап қана коймай, хирургиялық араласу туралы меселені шешу мүмкіндігі пайда болды. Компьютерлік томография (КТ) әсіресе басқа инвазивтік емес рентгенологиялык, әдістермен диагноздауға болмай келген абдоминалдық патология кезінде ерекше маңызды болып отыр. Осымен бірге компьютерлік томография кезінде алынатын мәліметтерді сараптаудың күрделілігі байқалуда. Зерттеу нәтижелерін әр түрлі мамандардың ұғындыруы әр кезде үйлесе бермейді, көбіне айтыс туғызады, кейде қате диагноз коюға ұрындырады. Әр түрлі зақымданулардың компьютерлік-томографиялық семиотикасына мұқият анализ жасау, әр түрлі аурулар кезінде оның ұқсастығы мен ерекшеліктерін бағалау, диагностика үшін қиын варианттарға сипаттама беру кажет. Көлемді паталогиялық құрылымдардың құрамына компьютерлік томографияның бақылауымен нысаналы пункциялық аспираииялар жасау, сөйтіп аурудың дәлме-дәл ңдентификациясын бсру арқасыңда диагностиканы жетілдіру мүмкін болып отыр. Компьютерлік томографияның бақылауымен органды сақтап қалатын, жаралауы аз, нәтижелерді жақсартып науқастарды емдеу мерзімін қысқартуға мүмкіндік беретін хирургиялық араласуды, атап айтқанда шоғырлануы әр түрлі кистадар мен абсиестерді аспирациялау мен дренаждауды атқару үшін емдеу мақсатында бұл әдісті колданудың болашағы мол.
КТ үшін жабдықтар жасау және программалық камтамасыз ету тұрғысында соңғы жылдары қол жеткен технологиялық жетістіктер орасан зор. 1972 жылы тұңғыш сканер шыққан кезеннен бері бұл жетістіктер КТ-ның колданылу аясын түбегейлі ұлғайтуга және бейнелердің сапасының жақсаруына жеткізді. Ультросонография мен магниттік-резонанстық томография тарапынан бәсеке болуына қарамастан көп жағдайда КТ бұрынғысынша тандаулы әдіс болып отыр.
Комльютерлік-томографиялық зерттеу анатомиялық өңірді кабат-кабатымен визуализациялауға арналған цифрлык проекциялық радиограммадан («томограммадан») басталады. Проекциялык бейне үстінде пациент жатқан зерттеу столын түтікті не детекторларды айналдырмастан сәулелер шоғырына тосып қозғау арқылы алынады. Проекциялык бейне жармалардың орналасатын орнын тандау үшін пайдаланылады. Сканирлеудің нәтижесі мониторға шығарылады. КТ — әлсіреу өлшем бірлігі Хаунсфилдо бірлігі деп аталады. Кт калибрленгенде судын әлсіреуінін мәні нөлге, ауаныкі 1000 ға тек болатындай етіп калибрленеді. Тығыздық мәні паренхиматоздық тіндердің көпшілігі үшін 40-80 HU, ал таза май тіндері үшін 100 HU болады. Сканирлеудін жуырда пайда болған, спиральдык КТ деп аталған жаңа концепциясы тандап алынған анатомиялық өңірді зерттеудің жылдамдығы тұрғысында тиімділікті едәуір ұлғайтты. Зерттеу процесінде стол бастапқы, желпуіш тәрізді сәуле арқылы үнемі және сызық бойымен қозғалып тұрады, осымен бір мезгілде тұтік және детекторлар массивін үнемі айналдыруға болады. Нәтижеде желпуіш тәрізді сәуле пациенттің денесінен спираль тәріздес козғалады. Қаралушы тынысыН бір тоқтатқан кезең ішінде үлксн анатомиялық өңірді сканирлеуге болады. Жуқа, кабысқан (спираль бойынша тығыз орнапасқан) «жармалар» алуды қамтамасыз ете отырып, спиралдык КТ жоғары сапалы үш өлшемді реконструкциялар жасай алады. Ішкі веналық полюстык контрасттаумен және мәліметтерді субтракциялық өңдеумен ұштастыра отырып тамырлы арнаның проекциялық үш өлшемді бейнесін беретін КТ ангиограммасын құрастыруға болады.