Қазіргі заманғы эволюциялық биологияның барлық жүйесінің негізі ретінде эволюцияның синтетикалық теориясы болып табылады, оның принциптік жағдайлары С. С. Четвериков, Р. Фишер, С. Райта, Дж.Мағлұмат П.П. П.Дубинина және т. б.
Эволюцияның синтетикалық теориясының Элементарлық жасушасы популяция болып табылады-белгілі бір кеңістікті ұзақ уақыт алып, ұрпақтардың үлкен саны ішінде өзін жаңғыртатын бір түрдің дарақтарының жиынтығы. Тұқым қуалаушылықтың қарапайым бірлігі-ген. Белгілі бір бағытта популяцияның тұқым қуалайтын өзгеруі мутациялық процесс, популяциялық толқындар, оқшаулау, табиғи іріктеу сияқты эволюциялық факторлардың әсерінен жүзеге асырылады.
Осылайша, эволюцияның синтетикалық теориясында бірінші жоспарға оногенез емес-ағзада туғаннан өмірінің соңына дейін болатын өзгерістер жиынтығы, яғни ағзаның жеке дамуы, ал популяциялардың дамуы.
Жер бетіндегі өмірді ұйымдастырудың онтогенетикалық деңгейі жекелеген биологиялық дарақтардың, дискретті индивидуумдардың өміршеңдігімен байланысты, ал популяциялық деңгейі түрге тән.
Популяция-бұл белгілі бір аумақты мекендейтін, сол түрдің көрші жиынтықтарынан неғұрлым немесе одан аз оқшауланған бір түрдегі дарақтардың жиынтығы.
Түрлері-популяциялар жүйесі. Популяциялар мен түрлер жеке білім ретінде ұзақ уақыт бойы өмір сүруге және дербес эволюциялық дамуға қабілетті.
Популяциялар-бұл генетикалық ашық жүйелер, өйткені әр түрлі популяциялардың дарақтары кейде айқасады. Түрлері ең аз генетикалық жабық жүйелер болып табылады.
Әр түрлі тірі организмдердің бірге өмір сүретін популяцияларының жиынтығы биоценоз деп аталады.
Биоценоз-бір-бірімен белгілі бір өзара байланысты сипатталатын және қоршаған орта жағдайларына бейімделген (мысалы, көлдің, орманның және т.б. биоценозы) орта учаскесін мекендейтін өсімдіктердің, жануарлардың, саңырауқұлақтардың және микроорганизмдердің жиынтығы.
Бір-бірімен және өз ортасымен өзара әрекеттесетін табиғи жағдайлары бірдей учаскедегі өсімдіктер жиынтығы фитоценоз немесе өсімдік қоғамдастығы деп аталады.
Өсімдік қоғамдастығы (фитоценоз) — бір-бірімен және қоршаған орта жағдайларымен (орман, дала, шабын және т.б.) күрделі өзара қарым-қатынаста болатын біртекті учаскедегі өсімдіктер түрлерінің жиынтығы. Фитоценоз белгілі бір түрлік құраммен, құрылыспен және қосумен сипатталады. Фитоценоз-биоценоздың бір бөлігі.
Биоценоздар бір — бірімен зат алмасумен және энергиямен-биогеоценоздарға байланысты тірі және абиотикалық компоненттердің өзара шарттасқан кешені болып табылатын одан да күрделі жүйелерге құрамдас бөліктер ретінде кіреді.
Биогеоценоз-бұл тірі (биоценоз) және абиотикалық қиғаш (атмосфераның жерге жақын қабаты, күн энергиясы, топырақ және т.б.) компоненттердің белгілі бір құрамымен және олардың арасындағы динамикалық өзара әрекеттесумен (заттар мен энергия алмасуымен) жер бетінің біртекті учаскесі. Термин в. М. Сукачев (1940 г) ұсынды. Кейде бұл термин экожүйенің синонимі ретінде қолданылады. Экологиялық жүйелерді (биоценоздар, биогеоценоздар) зерттейтін биология бөлімі биогеоценология деп аталады.
Экожүйелердің дамуында Органикалық емес қосылыстардан органикалық заттарды өздігінен синтездеуге қабілетті организмдер үлкен рөл атқарады. Бұл ағзалар автотрофтар деп аталады.
Автотрофтар — бұл органикалық емес заттардан (негізінен су, көміртегі қос тотығы, азоттың Органикалық емес қосылыстары) синтездейтін организмдер фотосинтез (барлық жасыл өсімдіктер — фототрофтар) немесе хемосинтез (кейбір бактериялар-хемотрофтар) энергиясын пайдалана отырып, өмірге қажетті барлық органикалық заттар.
Автотрофтар биогеоценоздарды қосу үшін бастапқы биотикалық негіз болып табылады.
Басқа ағзалар шығарған органикалық заттарды қоректендіретін организмдер гетеротрофтар деп аталады. Гетеротрофты организмдерге адам, барлық жануарлар, саңырауқұлақтар, бактериялар, вирустар жатады.
Автотрофты өсімдіктер мен микроорганизмдер гетеротрофтар үшін өмірлік ортаны білдіреді. Ғасырлар бойы өмір сүруі мүмкін биогеоценотикалық кешен қалыптасады.
Жер маңындағы атмосфераны және жердің сыртқы қабығын қамтитын, тірі организмдермен игерілген және олардың тіршілік әрекетінің әсерінен болатын кеңістік биосфера деп аталады.
Жер биосферасы заттар мен энергия айналымымен байланысты биогеоценоздардың барлық жиынтығымен қалыптасады. Ол атмосфераның төменгі бөлігін, гидрофераны және литосфераның жоғарғы бөлігін қамтитын белсенді өмір саласы болып табылады. Биосферада тірі организмдер мен олардың тіршілік ортасы біртұтас динамикалық жүйені қалыптастыра отырып, бір-бірімен тығыз байланысты және өзара іс-қимыл жасайды. «Термині биосфера» бұр 1875 ж Э. Зюссом. Биосфера туралы ілім жердің белсенді қабығы ретінде, онда тірі организмдердің (оның ішінде адамның) жиынтық қызметі планетарлық масштабтағы және мағынадағы геохимиялық фактор ретінде көрінеді, В. И. Вернадский (1926 ж.) құрды.