«Сіз стафилококка тақырыбын, ол ағзада не істейді және оның қандай түрлерін, онымен күресу бойынша алдын алу шаралары қандай».
Дені сау ағзада тоқ ішектің барлық бактерияларының 90% — ы бифидофлор құрайды. Қалғандары-лактобациллалар, бактероидтар, ішек таяқшасы, сондай-ақ шартты-патогенді микроорганизмдер: стрептокококтар, энтерококктар, стафилокктар.
Патогенді стафилококк (Staphylococcus aureus) Р. Кохпен (1878) анықталған, л. пастермен фурункулдің іріңінен (1880) бөлінген, көптеген іріңді процестердің қоздырғышы ретінде а. Огюстон (1881) сипатталған, Ф. Розенбахпен (1884) толық зерттелген.
Стафилокококтардың шар тәрізді нысаны бар, жүзім шырынын еске түсіретін дұрыс емес жинақтар түрінде орналасқан.
Патогенді стафилокококтар гемолитикалық және некроздық әсерге ие экзотикалықоксинді шығарады.
Дәрежесі мен патогендігі бойынша Х. Гросс стафилококтарды былайша бөлді:
* қан жасушалары үшін өлімнің (өлімнің) үлкен дәрежесі бар, әрине, патогенді стафилокококтар;
* гиперемия (қызару) және инфильтрация (тығыздау) түрінде шамалы қабыну процесін тудыруы мүмкін шартты патогенді стафилокококтар);
* сапрофиттер (тері бетінің және сыртқы ортаның тұрғындары), іс жүзінде зақым келтірмейтін ·
Бұл жіктеу стафилококтардың салыстырмалы, патогенді көріністері олардың биологиялық қасиеттеріне ғана емес, адам ағзасының жай-күйіне, оның тұрақтылығы мен реактивтілігіне де байланысты.
Сондай — ақ, стафилокококтарды пигментті қалыптастыру қабілеті бойынша бөлуге болады:
* алтын стафилококк;
* ақ стафилококк;
* лимон-сары стафилококк.
Стафилокококтар күн сәулесі мен химиялық заттарды тыңдауға, мұздатуға, әсеріне салыстырмалы түрде жоғары төзімділікпен сипатталады. Кептірілген күйде олар 6 айдан астам, шаңда — 50 -100 күн өмір сүруге қабілетті. Ерітуге қайта қатыру стафилококтарды өлтірмейді. Олар күн сәулесінің әсерінен көп сағат бойы өледі. Стафилокококтар 700С температурада бір сағаттан артық қыздыруға төтеп бере алады. 800С температурада олар 10-60 минуттан кейін, қайнатудан — бірден өледі; 5% фенол ерітіндісі стафилококтарды 15-30 минут бойы өлтіреді. Стафилокококтар кейбір анилинді бояуларға, әсіресе Гауһар жасыл түске өте сезімтал, ол стафилокктар тудыратын терінің беткі іріңді зақымдануын емдеуде табысты қолданылады.
Стафилокококтар ағзаға тері және шырышты қабықтар арқылы енгізіледі, ауа-тамшы және ауа-шаң жолымен таралады. Септицемия (қанға түсу) қоздырғыштың лимфа тосқауылдарын еңсеру нәтижесінде пайда болады. Стафилококтар тудыратын аурулардың патогенезінде экзотоксин мен бактериялық жасушалар да белгілі рөл атқарады.
Адамда патогенді стафилокококтар бірқатар зақымданулар тудырады — гидродениттер, абсцесстер, панариция, блефариттер, фурункулдар, карбункулдар, периоститтер, остеомиелиттер, фолликулиттер, сикоздар, дерматиттер, экзема, пневмония, пиодермиялар, перитониттер, менингиттер, аппендициттер, холециститтер.
Терінің іріңді зақымдануы мен фурункулездің дамуына қант диабеті, фенилкетонурия, авитаминоздар, алиментарлық дистрофия, тершеңдік, кәсіптік сипаттағы терінің ұсақ жарақаттары, терінің химиялық заттармен тітіркенуі ықпал етеді.
Кейбір жағдайларда стафилокококктар шешек, тұмау, жара инфекциялары кезінде қайталама ауруларды, сондай-ақ операциядан кейінгі іріңдеуді тудырады. Әсіресе, балаларға стафилокококкты сепсис және стафилоккты пневмониялар аса қауіпті аурулар болып табылады. Патогенді стафилококктермен залалданған тамақ өнімдерін (ірімшік, сүзбе, сүт, торттар, балмұздақ және т.б.) қолданған кезде уыттану (ағзаның жалпы улануы) туындауы мүмкін.
Стафилококтар аралас инфекциялар кезінде үлкен рөл атқарады; оларды стрептококтармен бірге жаралы инфекциялар, дифтерия, туберкулез, актиномикоз, ангина, тұмау, парагриппозды және басқа да жіті респираторлық аурулар кезінде анықтайды.
Практикада Антибактериалды препараттарды және әсіресе антибиотиктерді кеңінен қолдана отырып, стафилококкты зақымданудың ауырлығы мен таралу дәрежесіне айтарлықтай өзгерістер болды. Әлемнің барлық елдерінде стафилококк тудыратын аурулардың кездесу жиілігінің өсуі, медицина қызметкерлері арасында тасымалдаушылықтың артуы байқалады.
Барлық жерде стафилококтардың антибиотиктерге тез бейімделуі бар. Стафилококтық инфекциялар қоздырғыштың алуан түрлілігімен ерекшеленеді. Жұқтыру жиі бір емес, екі және одан да көп сорттары бар. Адам ағзасындағы және биосферадағы дәрілік препараттардың жоғары концентрациясы микрофлораның елеулі бұзылуына, атап айтқанда дисбактериоздардың жай-күйіне әкелді.
Иммунитет
Қабыну процесі стафилококктардың енгізілген жерінде кідіруіне себеп болады және олардың бүкіл ағзаға таралуын қиындатады. Стафилококктың қабыну ошағында фагоцитоз (қирау) жатады. Стафилококкты токсинді антитоксинмен бейтараптандыру иммунитетінің жалпы кешенінде маңызды кезең болып табылады. Капиллярлардың (ұсақ қан тамырларының) өткізгіштігінің салдарынан қандағы антитоксин қабыну аймағына енеді және стафилокктар түзетін токсинді бейтараптандырады.
Алдын алу
Жалпы іс-шараларға: витамин жетіспеушілігін жою, жарақаттанудың, тершеңдіктің алдын алу, перзентханаларда, хирургиялық бөлімшелерде, балалар мекемелерінде, өндірісте, әсіресе консерві зауыттарында санитарлық-гигиеналық талаптарды сақтау, денені тазалықта ұстау, қолды сабынды жылы сумен жиі жуу жатады.
Емдеу
Стафилококкты зақымдануларда антибиотиктер мен сульфаниламидті препараттар қолданылады.