Бұл слайд қазір сөз болып жүрген Семей полигоны туралы. Оның ішінде Тисе — терекке, тимесе — бұтаққа» деп, жалпы дүрмекке ілесіп даурыққандар қаншама! Мұндай жағдайдың орын алуы — елдің полигон туралы хабарсыздығынан әрине. Осы кемшіліктің орнын толтыру керек болар. Көргенім бар, білгенім бар, Семей полигоны бізге берген ресми материалдары бар, соған сүйеніп, полигон жайын көпке түсінікті, қарапайым тілмен әңгімелеуді жөн көрдім.
Слайд беттерінен «Білім» қоғамы облыстық ұйымының бір топ лекторы Семей маңындағы КСРО Мемлекеттік орталық сынақ жұмыстары жүргізетін полигонда болып, сынақ алаңымен лабораториялармен музеймен қала тұрғындарының тіршілігімен танысып, полигон басшыларымен кездесіп қайттық. Біздің топта физиктер, медиктер, агроном, инженерлер, түрлі саланың ғалымдары, журналистер, партия қызметкерлері болды. Өзімізбен бірге радиация деңгейін өлшейтін аспаптарымызды ала бардық.
Құжаттарда осы слайд семей полигоны орталығы — Курчатов қаласы екендігі және семейден 135 км төмең Ертістің жағасында тұр. Қалаға он шақты шақырым жетпей темір тор тартылған Бізді күтіп алған майор құжаттарымызды тексерген соң қаладағы «Ертіс» мейманханасына жайғастық. Полигонның бастығы демалыста екен, бізді штаб бастығы генерал-майор Ю. Черноусов қабылдал, полигонның тарихымең бүгінгі жайымен таныстырып өтті.
Слайд материалдарында семей полигоны құрылысы 1947 жылы басталған 1948 жылдан ол жұмыс істейді. 1949 жылдың 28 тамызында Курчатовтың басшылығымен жасалған атом бомбасы осында сыналды. 1953 жылы 12 тамызда Сахаровтың басшылығымен жасалған сутегі бомбасы жарылды. Слайд бұл жарылыстар жерде өткізілсе, 1955 жылы 22 қыркүйекте атмосфераның жоғарғы қабатында үлкен қуатты ядролық бомба сыналды делінеді. Генерал полигонның тарихын жарылыстар жер беті мен атмосферада жүргізілген 1949-1963 жылдар (бар пәле осы кезде болды!); сынақ жұмыстары жер астында жүргізілген 1963-1986 жылдар, полигонға қоғамдық ұйымдардың өкілдерін жіберуге рұқсат берілген 1986 жылдан кейін деп, үш кезеңге бөлді.
-
- Семей полигонындағы ядролық сынақтар
-
- Семей полигоны туралы слайд
