Архив рубрики: Экономика

Мемлекеттік сектордың мəнін анықтауда оның экономикалық тиімділігі мəселесі басты болып табылады. Шектелген экономикалық ресурстарды пайдалану олардың тиімді пайдаланылуын алға қояды. Шаруашылық субъектілер қызметтерінің экономикалық тиімділігі ұлттық экономиканың, саланың, аймақ пен кəсіпорынның дамуының соңғы экономикалық нəтижесімен анықталатын жалпылама көрсеткіштер жүйесі арқылы сипатталады. Ол алынған нəтиженің табиғи немесе құндық көрсеткіштері мен кеткен шығындардың қатынасы арқылы ажыратылады.Бір өнімге… Читать далее »

Нарықтық тетіктердің мүмкіндіктері шексіз емес екендігі алдын айтылған болатын. Ол заманауи қоғамның əлеуметтік-экономикалық мəселелерінің барлығын шешуге кепілдік бере алмайды. Сондықтан, нарық нəтиже бере алмайтын немесе бұл нəтиже тиімді болмайтын салаларға мемлекеттің араласуы қажет болады.Нарықтық экономикаға мемлекеттің араласу шегі туралы ойды еркін бəсеке нарығынан немесе «таза капитализмнен» бастаған жөн. Мұндай экономикада шаруашылық қызметінің абсолют еркіндігі болатынына… Читать далее »

Соңғы уақытта орталықтан басқарылатын экономиканың ұлттық үлгілері біртіндеп жойыла бастады. Жоспарлы шаруашылықтың əлемдік тəжірибесін қорытындылайтын болсақ, саяси себептерден басқа социалистік орталықтан басқарылатын экономиканың тиімсіздігін сипаттайтын келесі аспектілерді ажыратуға болады.Біріншіден, экономиканы дамытуға бағытталған мемлекеттік жоспарлар көбінесе волюнтаристік əдіспен құрылған, олар заң күшіне ие болғанымен заманға сəйкес болып орындалмады. Осындай жүйе тұрақты экономикалық өсуді қамтуға, техникалық прогресті… Читать далее »

Нарық экономикасы жағдайында мемлекеттің араласу шектері жайында айтсақ, алдымен еркін бəсеке нарығынан бастауға тиіспіз. Экономикада шаруашылық қызмет шексіз еркіндікке ие болса да, мемлекеттің экономикаға араласуы бойынша кем дегенде үш проблема бар.Біріншіден, нарық тетігі экономиканың дамуын қажетті қаржы көлемімен қамтамасыз етпейді, сондықтан да қаржы айналымымен мемлекет араласуы керек.Екіншіден, нарықтық қызмет барысында туындаған нарықтық тетік сыртқы салдарды… Читать далее »

Материалдық немесе басқа да игіліктерді қалыптастырудағы өндірістік күштердің бірігуі – экономикалық жүйе деп аталады. Экономикалық жүйелер өзінің ерекшеліктеріне байланысты түрлі қалыпта болады жəне бір уақыт аралығында əртүрлі елдерде, əртүрлі формада болу мүмкін. Экономиканың жүйенің негізгі екі түрі бар: 1) ашық; 2) жабық немесе автократтық.Ашық экономикалық жүйе – халықаралық еңбек бөлінісінде жəне дүниежүзілік шаруашылық байланыстарға қатынасуға… Читать далее »

Экономиканы мемлекеттік реттеудегі əдістер мен құралдарды таңдау кездейсоқ болмауы керек. Реттеу құралы экономиканың даму бағытына сəйкес анықталады. Əр елде экономикаға мемлекеттің əсер ету құралы бірдей болып келуі мүмкін. Дегенмен, əр елдегі саяси, экономикалық, əлеуметтік ерекшеліктер, мақсаттар мен міндеттердің əр түрлілігі экономиканы мемлекеттік реттеу құралдарын таңдау барысында əдістер мен құралдардың тиімділерін таңдауды талап етеді.Мемлекет өзінің экономикалық… Читать далее »

Мемлекеттік реттеудің объектілеріне өндіріс жəне қызмет көрсетудің алғашқы буындарын, салаларды, аймақтарды, əлеуметтік-экономикалық үдерістерді жатқызады. Нарықтық тетік бұл объектілердің жұмыс істеп тұруын қанағаттандырарлықсыз қамтамасыз етеді, не тіпті қамтамасыз етпейді де. Ұлттық экономиканың тиімді қызмет атқаруы үшін мемлекет органдарының назары осы объектілерге бағытталуы тиіс.Экономиканы мемлекеттік реттеу объектілері міндеттерді шешу деңгейі бойынша ажыратылады: -салалар; -аймақтар; — фирмалар; -экономика… Читать далее »

Экономиканы мемлекеттік реттеудің субъектілері болып мыналар танылады: — мемлекет; — мемлекеттік құрылым (ұлттық құқық нормаларымен бекітілген экономикалық, əлеуметтік жəне саяси-құқықтық қатынастар жүйесі); — конституциялық құрылым (Конституция арқылы қорғалатын экономикалық, əлеуметтік жəне саяси-құқықтық қатынастар жүйесі); — егемендік (биліктің үстемдігі, тəуелсіздігі); — мемлекеттік аппарат (Президент Əкімшілігі, Парламент, Үкімет, Конституциялық Кеңес, Жоғарғы сот, Орталық сайлау комиссиясы, Ұлттық Банк,… Читать далее »