Энтеровирустар туралы реферат (мәлімет) қазақша.
Энтеровирус түрі пикорнавирус отбасына жатады. Пико-шағын дегенді білдіреді, рна-РНҚ бар. Пикорнавирустар отбасына шағын РНК-вирустары бар атаудан қалай көрінеді. Отбасы энтеровирустардың түрі өте маңызды 4 рудан тұрады. Табиғаттағы энтеровирустардың негізгі мекендейтін жері-бұл адам ағзасы, нақтырақ айтқанда ішек, осыдан атау. Ішек-вирустар қанға, ішкі мүшелерге, ОЖЖ түсетін көптеген энтеровирустардың жалғыз резервуары. Энтеровирустар түріне кіреді:
* полиомиелит қоздырғыштары, олардың 3 серологиялық түрі, яғни айқас иммунитеті жоқ 3 антигендік түрі
* Коксак вирустары А және в кіші топтарына бөлінеді, а кіші тобына 23 серотип, в кіші тобына 6 серотип кіреді.
* ЕСНО вирустары · Бұл вирустардың 32 серотипі белгілі
* Полиомиелитке ұқсас вирустар
* А гепатитінің вирустары
ЭНТЕРОВИРУСТАРДЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ:
1. Бұл РНК вирустары
2. Шағын өлшемдері бар 20-30 нм
3. Қандай да бір қабықпен қоршалмаған капсомерлердің аз саны
4. Капсид симметриясының түрі-текше
5. Термотұрақты
6. Эфирге, қышқыл ортаға төзімді, соның арқасында вирустар асқазан арқылы өтеді, өтке, ас қорыту шырындарына төзімді.
ЭПИДЕМИОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ:
* Табиғи оқшаулау-адамның ішегі
* Негізгі таралу жолы-фекальды-ауызша
* Табиғатта кең тарату
* Жазғы-күзгі уақыт кезеңінде басым айналым
* Іс жүзінде дені сау адамдарда кең вирус тасымалдаушылық
* Ауру балалар жасында жиі кездеседі, көбінесе 6-12 жас аралығындағы балалар ауырады.
ПОЛИОМИЕЛИТ (polios-сұр, myelos-жұлын). Аты-жөні вирустың жұлынның сұр зат зақымданғанын айтады. Полиомиелиттің паретикалық формаларында іс жүзінде бұлшықеттердің қозғалысына жауап беретін қозғалыс иннервациясы бұзылады. Атрофиялық салдар пайда болады, жиі төменгі, сирек қолдар, жұлынның қандай сегментін қозғағанына байланысты. Ауру өте ауыр, ауыр. Ұзақ уақыт белгілі, ол туралы Гиппократ айтады. ДДҰ жоспарында 2000 жылға қарай жерде полиомиелит ауруын толық жою. Өкінішке орай, полиомиелит ТМД-да жиі кездеседі. ДДҰ мәліметтері бойынша полиомиелит аурушаңдығы бойынша бірінші орында Тәжікстан, екінші орында — Өзбекстан, үшінші орында — Әзірбайжан, төртінші орында — Түркия, бесінші орында — Ресей тұр.
Вирус 1945 жылы ашылды. Полиомиелиттің 3 қоздырғышы бар:
1. Серотип Брунгинда
2. Лансинг Серотипі
3. Серотип Леон
Брунгинд серотипі нейровирленттілігімен ерекшеленеді, адам үшін ең патогенен және маймылдар үшін экспериментте полиомиелит жағдайларында 80% бөлінеді, көбінесе паралитикалық формаларды береді (100-1000 симптомсыз формаларға 1 жағдай). Лансинг серотипі нейровирлентенден аз, адам үшін патогенен, және мақта егеуқұйрықтарға арналған экспериментте, және 1000-10000 симптомсыз формаларға 1 өткір жағдайды тудырады. Леон серотипі ең аз вирусты, Бәрінен сирек кездеседі, адам мен маймылдар үшін патогенен. Вирустар сыртқы ортада және әртүрлі қолайсыз факторлардың әсеріне төзімді: барлық белгілі антибиотиктерге, химиопрепараттарға төзімді, спирттің 70% — ы, лизолдың 5% — ы әсер етеді, сондықтан оларды ең тұрақты вирустарға жатқызады.
Вирустарды өсіру: эмбрионның эмбрионында энтеровирустар өседі, маймылдар мен мақта егеуқұйрықтары ағзасында дамиды, маймылдардың, эмбриондардың ұлпаларының дақылдарында, қатерлі ісіктердің бастапқы дақылдарында дамиды. Вирусты тіннің мәдениетіне енгізген кезде цитопатикалық әсер феномені пайда болады. Полиомиелит вирустары гемагглютинин түзе алмайды. Олардың гемагглютинация және гемосорбция реакцияларын анықтау үшін қолданылмайды.
Полиомиелит эпидемиологиясы: инкубациялық кезең 7-14 күн. Полиомиелит-өте жоғары контагиозды ауру, көзі-симптомсыз нысандағы ауру адам, негізгі берілу жолы — нәжіс-ауызша. Полиомиелиттің паралитикалық түрімен ауыратын науқаста 1 грамм фекалийде маймылдарға арналған 1 млн. инфекция дозасы бар. Фекальды-ауызша беру жолы жоғары дамыған санитарлық жағдайы бар елдерде негізгі болып табылады. Жоғары дамыған санитариялық мәдениеті бар елдерде ауа-тамшылатып жіберу арқылы жетекші болып табылады. Аурудың бірінші аптасында вирус жұтқыншақ жанындағы лимфа түйіндерінде және жөтел, түшкіргенде зев шырышымен қоршаған ортаға жұғуы мүмкін.
ПАТОГЕНЕЗ. Қоздырғыш ауыз арқылы жиі лас қолдар, ыдыс-аяқ, су арқылы өтеді. Белгілі бір жағдайда вирус ішек бөгеті арқылы өтеді, қанға түседі, виремия пайда болады. Кейбір жағдайларда вирус гематоэнцефалдық бөгет арқылы өтеді және қозғалыс иннервациясының зақымдануын тудырып жұлын миына түседі. Полиомиелит қоздырғышы келесі ауруларды тудыруы мүмкін:
* асептикалық менингит
* вирус қанға енбей ішекте болған кезде симптомсыз түрлері (инапарантты түрі) ·
· Аборт түрі (кіші ауру). Вирус қанға енеді, бірақ гематоэнцефалдық бөгет арқылы еніп кетуі мүмкін емес. Клиникалық мұндай ауру ангина, жоғарғы тыныс алу жолдарының қатарымен көрінеді.
* Кішкентай балаларда вирус гематоэнцефалдық бөгет арқылы өтеді және жұлынның алдыңғы мүйіздерінің қозғалыс нейрондарының паралитикалық формасы деп аталады. 10% паралитикалық формада өлім-жітім және балалардың жартысынан көбі тұрақты салдар пайда болады.
Полиомиелит кезінде ИММУНИТЕТ өмір бойы, типтік спецификалық. Иммунитет механизмі 2 негізгі сәттермен анықталады:
1. Гуморальды жалпы иммунитет қандағы айналмалы М және G2 класты иммуноглобулиндермен қамтамасыз етіледі),
2. жергілікті ішек және мұрын жұтқыншақ, жұтқыншақ тіндерінде пайда болады, бұл тіндердің тұрақтылығын А класындағы секреторлы иммуноглобулиндердің болуымен қамтамасыз етеді.
КОКСАКИ ВИРУСТАРЫ. Коксаки қаласында (Америка) 1948 жылы полиомиелит клиникасында ауру балалардан полиомиелит поливалентті сарысуымен әрекет етпеген вирустар бөлінді. Бөлінген вирустардан жаңа туған тышқандардан ауру тудыру қасиеті табылды. Коксак вирустарының 2 кіші топқа (А және В) бөлінуі олардың жаңа туған тышқандардың тіндерін әртүрлі зақымдау қабілетіне байланысты.
* А кіші тобының Коксактарының вирустары әлсіз салдарды, ал В кіші топтары — спастикалық салдарды тудырады. Коксак вирусын тудыратын аурулар: асептикалық менингит, ангина, бөртпемен қызба аурулары.
* Коксак вирустары Көбінесе Жаңа туған нәрестелердің энцефаломиокардитін тудырады.
ВИРУСТАР ЕСНО. E-enteric, C-cytopatogenetic, O — orpham, H — human. Энтеровирустарды зерттеу барысында энтеровирустарға жатқызылуы мүмкін емес вирустар табылды, өйткені олар алғашқысында полиомиелитті поливалентті сарысумен жауап бермеген, екіншіден олар бұлшық ет-сосункаларда ауруларды тудыруға қабілетті емес, сондықтан олар Коксак вирусына жатқыза алмады. Алдымен оларды orphans-жетімдер деп атады. Содан кейін ЕСНО. ЕСНО вирустары асептикалық менингит, балалардағы гастроэнтерит, жазғы мезгілдегі қызба аурулары тудырады.
АДАМ ЭНТЕРОВИРУСТАРЫНЫҢ ЗЕРТХАНАЛЫҚ ДИАГНОСТИКАСЫ.
Зертханалық диагностиканы барлық вирустарға бір мезгілде жүргізу керек, өйткені олар бір типті ауруларды тудырады.
Вирусологиялық әдіс: мақта тіндерін зақымдайды (Коксаки вирусына) тіннің мәдениетінде вирус өсіреді, жаңа туған тіндерді зақымдайды, егер олар өлсе, вирус іздейді. Тіннің мәдениетінде вирустың цитопатикалық әсерінің бар-жоғы, сия түсті сынамасы бойынша болуын анықтайды. Вирусты сәйкестендіру антиген-антиденелер принципі бойынша құрылған иммунологиялық реакцияларда: бейтараптандыру реакциясында жүзеге асырылады. Бейтараптандыру реакциясының оң нәтижесі цитопатикалық әсер феномендерінің, түрлі-түсті сынаманың және т. б. болмауы бойынша анықталады.
Серологиялық әдіс. Қос сарысулардағы антиденелер титрінің өсуін анықтайды. Белгілі антиген алынады, белгілі вирус науқастың сарысуымен біріктіріледі және вирусты бейтараптандырады ма және тағы да оның тіннің мәдениетінде немесе зертханалық емес жануарда болатын барлық феномендері жоғалады ма?
ПОЛИОМИЕЛИТТІ ЕМДЕУ ЖӘНЕ АЛДЫН АЛУ. Полиомиелитті арнайы емдеу жоқ. Паралитикалық формада көмектесе алатын химиопрепараттар, антибиотиктер жоқ. Симптоматикалық, жалпы нығайтатын іс-шаралар болуы мүмкін.
2 вакцина бар:
* 1956 жылы әзірленген және аталған белсенді полиомиелит вакцинасы (ИПВ). Бұл өлтірілген вакцина, ол жалпы гуморальды иммунитет береді, бірақ Ішекті қорғамайды. Бұл вакцинамен егілген адам өзі ауыра алмайды, бірақ егер бұл бала ішекке вирус қонса, ол вирустың тасымалдаушысы және басқаларды жұқтыруы мүмкін.
* 1961 жылы ОПВ — әлсіреген полиомиелит вакцинасы жасалды. Бұл вакцина сенімді, өйткені ол жергілікті және жалпы иммунитетті қамтамасыз етеді. Құрамында полиомиелит вирулентті вирусына қарсы емес, ішекте тұратын вирустар бар. Бұл вакцинаның жетіспеушілігі-вакциналау кезінде асқынулар болады. Бірінші жағдайда 1-10 млн. вакцина штамм гематоэнцефалдық бөгеті бұзылған өте әлсіреген балаларда полиомиелит тудырады.
Осы 2 вакцинаның көмегімен полиомиелит мәселесі шешілді және іс тек жеткілікті ұйымдастыру іс-шараларын жүргізуде.